Friluftsliv-norweski outdoor
Friluftsliv-norweski outdoor
Wprowadzenie do friluftsliv
Norweski friluftsliv to przebywanie na łonie natury, czerpanie pełnymi garściami ze świeżego powietrza.
Nie jest to typowy sport, ponieważ nie polega on na konkurencji, nie kieruje się on żadnymi sztywnymi regułami.
Friluftsliv polega na bezinteresowny przebywaniu człowieka na łonie przyrody i kontakt z naturą.
Nazwa pochodzi od zlepku 3 słów: fri „wolny”, luft „powietrze”, liv „życie”.
Friluftsliv można przetłumaczyć na polski jako „życie na świeżym powietrzu” [1].
Norwegia jest wyjątkowym krajem, który bardzo pielęgnuje zdrowie publiczne i zachęca swoich obywateli do jak najczęstszego przebywania na świeżym powietrzu.
Celem friluftsliv jest poprawa kondycji fizycznej poprzez mobilizację ciała, ale również poprawa kondycji psychicznej, ponieważ kontakt z naturą dla człowieka jest bardzo ważny, co coraz częściej jest opisywane w publikacjach naukowych [2].
Obserwowany postęp w rozwoju nauk medycznych w ostatnich latach niestety nie poprawił w sposób znaczący stanu zdrowia społeczeństw [3]. Zdrowie jednostki, jak i całej zbiorowości uwarunkowane jest szeregiem czynników i są to czynniki związane ze stylem życia, środowiskiem, genetyką i opieką medyczną [3]. Koncepcja ta wywodzi się od Marc’a Lalonde’ya i została zaprezentowana w postaci tak zwanych pól zdrowia, które przedstawia poniższa rycina.
Największy wpływ na nasze zdrowie ma styl naszego życia w skład, którego wchodzą nasze zachowania żywieniowe, stosowanie używek, ale też stosunek do aktywności fizycznej.
Jest to zbiór decyzji, jakie podejmujemy każdego dnia w naszym życiu związanych z naszym zdrowiem, które w dużym stopniu możemy kontrolować [3].
Mamy pełną kontrolę nad tym, czy wybierzemy kolejny serial do obejrzenia, czy spędzimy czas na świeżym powietrzu.
Paradoksalnie najmniejszy wpływ na stan naszego zdrowia ma opieka medyczna, warto podkreślić, że największy wpływ na nasze zdrowie poprzez kształtowanie stylu życia mamy my sami.
Koncepcja pól Lalond’a stała się podstawą do wytyczenia kierunków polityki zdrowotnej na świecie i wpłynęła na rozwój promocji zdrowia, uświadamiając tym samym, jak ważną rolę w kształtowaniu jednostki czy całych populacji ma sam styl życia [3].
Życie w mieście, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, niska aktywność fizyczna, szybkie tempo życia, duża ilość stresu, używki niestety są przyczyną rozwoju chorób cywilizacyjnych takich jak: depresja, cukrzyca typu 2, otyłość, choroby nowotworowe i wiele innych [4].
Podsumowując, o zdrowiu człowieka decydują 4 aspekty: styl życia, środowisko, czynniki genetyczne i opieka medyczna [4].
O samym zdrowiu pisze się dużo publikacji naukowych, jaki i popularnonaukowych, jednak mało kto zna definicję zdrowia, która została ustanowiona przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO), która mówi, że: „zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby lub kalectwa” [4].
Ta definicja podkreśla, że zdrowie ma wymiar wieloaspektowy i może dotyczyć zaburzeń fizjologii człowieka i zaburzeń psychicznych.
Celem Państw powinno być prowadzenie szerokiej edukacji zdrowotnej, która pozwoli ludziom na zdobycie odpowiedniej wiedzy, niezbędnej do zachowania zdrowia we wszystkich jego obszarach [4].
Jednym z takich działań może być edukacja na temat roli aktywności fizycznej w utrzymaniu zdrowia i tutaj można wpasować norweską filozofię friluftsliv, ponieważ ruch i sport mają ogromne znaczenie dla utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego.
W Polsce obowiązuje Narodowy Program Zdrowia na lata 2021-2025, który jest dokumentem strategicznym dla Zdrowia Publicznego w Polsce i wytycza działania w tym zakresie.
Jego celem jest zwiększenie liczby lat przeżytych w zdrowiu oraz zmniejszenie społecznych nierówności w zdrowiu [5].
Jednym z zadań tego programu jest profilaktyka nadwagi i otyłości, która będzie polegała m.in. na promocji aktywności fizycznej [5].
Warto tutaj podejmować podobne działania, jakie są podejmowane w krajach skandynawskich i czerpać z nich inspiracje.
Ważna jest każda inicjatywa, która wypromuje aktywne spędzanie czasu wolnego i ograniczy siedzący styl życia.
Friluftsliv, co to takiego?
Friluftsliv to „życie na świeżym powietrzu”. Ta filozofia podkreśla, że natura jest niezbędna człowiekowi do prawidłowego funkcjonowania.
Friluftsliv to również hasło, które nawołuje do powrotu do natury. Obecnie coraz więcej naszego czasu wolnego, ale również czasu w pracy, spędzamy przed ekranami komputera.
Badania dowodzą, że może to być związane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju depresji i zaburzeń lękowych. Już samo nadmierne używanie social mediów może wpłynąć na wzrost niepokoju i leku [6]. Tym bardziej ważna jest edukacja na temat przebywania na świeżym powietrzu.
Historia i pochodzenie Friluftsliv
To pojęcie zyskało popularność w XIX wieku, a po raz pierwszy użył go Henrik Ibsen w 1859 roku w swoim wierszu o tytule „Na szczytach gór”, następnie wypromował on to pojęcie w swoich dziełach literackich.
Przełomową pozycją literaturową, w której opisano związek, pomiędzy człowiekiem a środowiskiem była książka, autorstwa Rachel Kaplan i Stephena Kaplan pod tytułem; „The experience of nature: a psychological perspective” (tł. własne: Doświadczenie Natury: perspektywa psychologiczna) wydana przez Cambridge University Press w 1989 roku.
Jej tematyka dotyczyła badania środowiska naturalnego, ludzi i wzajemnego związku pomiędzy nimi. Zwrócono w niej uwagę na szereg korzyści płynących z bycia w kontakcie z naturą.
Arne Næss profesor filozofii Uniwersytetu w Oslo, działacz na rzecz przyrody i twórca głębokiej ekologii określił friluftsliv jako „dar Norwegów dla całego świata”, a zapoznając się z tym tematem bliżej trudno się z nim nie zgodzić.
Zasady Friluftsliv
Zasadą friluftsliv jest prostota polegająca na kontakcie z naturą, może to być ruch pod każdą postacią np. spacery, kajaki, piesze wędrówki po górach, nizinach, dolinach, narciarstwo i wiele innych.
Równie dobrze może to być leżenie na łące, obserwacja zwierząt w ich naturalnym środowisku.
To tak naprawdę każda forma aktywności, która sprawia Ci przyjemność i pozwala na wyjście z domu i pozostawienie komputera i telewizji w spokoju.
W moim Friluftsliv pomaga mi Lucia.
Norweskie friluftsliv zachęca do spędzania czasu na łonie natury niezależnie od pogody.
Niestety w Polsce w miesiącach zimowych można zaobserwować, że bardzo duża liczba osób zawiesza aktywność fizyczną w trakcie trwania zimy, aż do okresu letniego. W trakcie sezonu zimowego dominuje oglądanie seriali i przebywanie w domu.
Tutaj warto podziwiać osoby zamieszkujące Skandynawię, ponieważ pomimo często złych warunków atmosferycznych spędzają oni dużo czasu na świeżym powietrzu i w dodatku promują taką formę spędzania czasu wolnego niezależnie od pogody.
Można zauważyć, że skandynawska kapryśna pogoda wykształciła wśród osób zamieszkujących te tereny życie w zgodzie z naturą pomimo wielu przeszkód.
W World Happiness Report 2023, który jest regularnie publikowany przez Instytut Gallupa, najbardziej szczęśliwym krajem jest Finlandia, która utrzymuje pierwsze miejsce już kilka lat z rzędu [7].
Norwegia zajęła w tym rankingu 7 miejsce, a Polska 39 [7].
Warto zaznaczyć, że w porównaniu do roku poprzedniego Polska poprawiła się aż o 9 pozycji. W tym raporcie brane są uwagę m.in. takie kryteria jak: dochód, zaufanie, wolność, długość życia. Zapewne warto podpatrywać kraje skandynawskie i brać z nich przykład.
Pierwszym krokiem może być stosowanie friluftsliv w celu prowadzenia bardziej aktywnego stylu życia na łonie natury.
Wpływ friluftsliv na zdrowie
Friluftsliv ma pozytywny wpływ na zdrowie zarówno psychiczne, jak i fizyczne.
Przebywanie na łonie natury może redukować stres i poprawiać nastrój. Warto zaznaczyć, że friluftsliv promuje aktywność fizyczną, która jest kluczowym czynnikiem zapobiegającym chorobom cywilizacyjnym takim jak: depresja, choroby sercowo-naczyniowe, cukrzyca typu 2.
Friluftsliv w badaniach naukowych
Informacje na temat friluftsliv można znaleźć w popularnej bazie medycznej PubMed. Artykuły, które można znaleźć w tej bazie, jednoznacznie wykazują, że friluftsliv może wpływać na poprawę zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego i podnosić jakość życia [8].
Badania sugerują, że edukacja świeżym powietrzu i programy edukacyjne organizowane w dziczy mogą wspierać zdrowie psychiczne młodzieży i młodych dorosłych [2].
Należy zaznaczyć, że ciężki okres pandemii sprawił, że większa ilość osób zainteresowała się bardziej przebywaniem na łonie natury. Dzięki czemu ta filozofia zyskała większy rozgłos.
Friluftsliv w edukacji
W Norwegii, ale również innych krajach skandynawskich friluftsliv jest wprowadzany do edukacji już wczesnoszkolnej, a same szkoły organizują różnego rodzaju wyjścia i zajęcia na świeżym powietrzu.
W Norwegii nawet można wybrać studia na kierunku friluftsliv.
Friluftsliv a zrównoważony rozwój
Friluftsliv ma również wymiar ekologiczny, ponieważ dzięki temu, że człowiek obcuje z przyrodą i przebywa dużo w otoczeniu jej piękna, staje się osobą bardziej świadomą, jeśli chodzi o aspekt ochrony środowiska, ponieważ nie chcemy krzywdzić tego, co kochamy.
Bliskość z naturą sprawia, że jej ochrona staje się dla nas wartością, którą chcemy chronić.
Podkreśla się, że friluftsliv może w znaczącym stopniu przyczynić się do poprawy ochrony przyrody i zwiększyć wysiłki na rzecz zrównoważonego rozwoju.
Polska a friluftsliv
Jako dietetyk zawsze zachęcam każdego pacjenta do pokochania ruchu w każdej postaci.
I zachęcam również, aby ruch był dostosowany do możliwości ruchowych i zdrowotnych danej osoby i żeby był bezpieczny.
Jednak rzeczą, która mnie martwi i muszę o niej tutaj wspomnieć, to stan powietrza w naszym kraju.
Niestety sytuacja się nie poprawia, a trudno zachęcać polskich obywateli do friluftsliv, kiedy dostajemy w okresie zimowym alerty RCB-Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (SMS-owy system powiadamiania ludności) o zagrożeniach o treści: ”UWAGA! Prognozowana jest zła jakość powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10 (SMOG). Zrezygnuj z aktywności na zewnątrz”.
Niestety w sezonie grzewczym przebywanie na świeżym powietrzu w Polsce nie jest zawsze możliwe. Może to pogłębiać stany depresyjne i sprzyjać zwiększaniu się zachorowań na choroby cywilizacyjne.
Jednak nie powinniśmy odpuszczać, a jako społeczeństwo możemy wyrażać swój sprzeciw wobec zanieczyszczania przyrody i wykazywać chęć do poprawy stanu środowiska naturalnego w naszym kraju.
Taka postawa społeczeństwa może sprawić, że rząd będzie kładł większy nacisk na poprawę obecnej sytuacji.
Dbanie o dobrostan naszej przepięknej przyrody powinno stanowić wartość dla każdego obywatela.
Czy trzeba jechać do Norwegii po friluftsliv?
Oczywiście, że nie.
To ty decydujesz, gdzie i kiedy odbędzie się Twój friluftsliv.
Często można się spotkać z określeniem, że friluftsliv jest nieosiągalny dla osób, które mieszkają na obszarach mocno zurbanizowanych. Jednak widać potrzebę adaptacji friluftsliv do życia w mieście poprzez tworzenie przestrzeni zielonych, dostępnych dla wszystkich mieszkańców.
Również w naszym kraju można zauważyć wzrastający trend, jeśli chodzi o zwiększanie ilości terenów zielonych na obszarach miejskich i ich obrzeżach.
Zastanów się, czy dostrzegasz zmiany w swoim najbliższym otoczeniu?
Bezpieczny friluftsliv
Zawsze pamiętaj o metodzie małych kroków i przyzwyczajaniu swojego ciała do ruchu, zwłaszcza jeśli masz pracę zdalną i wracasz do aktywności po dłuższej przerwie.
Swój friluftsliv możesz wprowadzać etapami, a długość trwania każdego z nich dopasuj do swojej aktualnej kondycji i możliwości.
Obcowanie z naturą ma być źródłem przyjemności, a nie ekstremalnego wysiłku, który może narażać nas i bliskich na niebezpieczeństwo.
Przede wszystkim zawsze pamiętaj o bezpieczeństwie i o realnej ocenie swoich możliwości.
Aktywność fizyczna na świeżym powietrzu ma być źródłem odpoczynku mentalnego, a nie źródłem stresu, czy niebezpiecznych sytuacji. Jeśli wybierasz się na friluftsliv w kilka osób to tasę i stopień jej trudności zawsze dobieraj pod względem możliwości najsłabszej osoby w grupie np. do dziecka.
Nigdy nie drwij z osoby, a zwłaszcza dziecka, że sobie nie radzi, bo zamiast miłości do natury sprawisz tylko, że ta osoba się od nie zacznie oddalać. Gdy występuje załamanie pogody lub inne czynniki, które mogą stwarzać niebezpieczną sytuację zawsze, zawróć.
Zawsze pamiętaj o zabraniu ze sobą odżywczego jedzenia i odpowiedniej ilości wody.
Pamiętaj, aby dobrać odpowiednie ciuchy, które szybko wyschną (dżinsowe spodnie nie sprawdzą się na wycieczki), pamiętaj o zabraniu ciepłych rzeczy. Nawet w polskich górach, a w Tatrach zwłaszcza pogoda może bardzo szybko ulec gwałtownemu załamaniu, pamiętaj, że w górach odpowiedzialność polega na tym, że dbasz bezpieczeństwo swoje i innych. Bierz zawsze ze sobą apteczkę.
Friluftsliv a technologia
Tutaj chciałam nawiązać do tego, co zostało opisane wyżej, mianowicie, że dzięki friluftsliv mamy szansę uciekać sprzed komputera i wrócić na łono natury.
Jednak związek friluftsliv i nowych technologii nie jest jednoznaczny, ponieważ obecnie nawet w obrębie samej Norwegii tworzy się szereg aplikacji mających na celu usprawnić poruszanie się po terenie, sprawdzanie pogody, a nawet dzięki aplikacjom można zorganizować wycieczki z innymi osobami, co sprzyja tworzeniu relacji społecznych.
Ta granica pomiędzy friluftsliv a nowymi technologiami jest zatarta. Pamiętajmy, że ostatecznie my decydujemy, w jaki sposób i jakiej technologii używamy. Pamiętaj, że jeśli wybierasz się w dalsze trasy, albo wysokie góry nie polegaj wyłącznie na telefonie, ale zawsze miej ze sobą mapę i kompas. Poinformuj bliskich lub właścicieli mieszkania, w którym przebywasz na wyjeździe, gdzie się udajesz.
Podsumowanie friluftsliv
Friluftsliv to zbiór różnych aktywności na świeżym powietrzu. Celem tej idei jest poprawa naszego zdrowia fizycznego i psychicznego.
Swój początek ma w zimnych krajach Skandynawii w tym w Norwegii, ale coraz lepiej jest doceniany na całym świecie. Friluftsliv to droga do harmonii i spokoju ducha, poprzez częstsze eksponowanie się na otaczającą nas naturę.
Jaką wartość ma dla ciebie przebywanie na świeżym powietrzu?
Pamiętaj, że ważny jest każdy, nawet najmniejszy kontakt z naturą!
Bardzo ważne dla naszego zdrowia jest, aby przebywanie na łonie natury było elementem naszej tożsamości i stylu życia.
Gdzie i kiedy wybierasz się na swój pierwszy friluftsliv? Nie zapomnij termosu z kawą!
Zapraszam Cię na krótki film z krajobrazami Norwegii
Polecenia o friluftsliv
Jeśli interesuje cię norweski friluftsliv, to zainteresuj się kursem „Norweski Friluftsliv dla każdego”. Znajdziesz tu ciekawe porady odnośnie przebywania na świeżym powietrzu na terenie Norwegii, wiedzę zdobytą w kursie można przełożyć również na friluftsliv w innych krajach. Kurs został stworzony przez autorkę bloga Gazela w Laponii Gosię Dvořáková i norweskie stowarzyszenie trekkingowe Den Norske Turistforening DNT Link do darmowego kursu znajdziesz tutaj.
Artykuł w postaci miłego dla oka ebooka możesz pobrać tutaj.
Więcej na temat roli aktywności fizycznej w naszym zdrowiu i życiu możesz przeczytać u mnie na blogu pod poniższymi odnośnikami.
Aktywność fizyczna i jej znaczenie w utrzymaniu zdrowia:
Jeśli podoba Ci się to, co robię to postaw mi wirtualną kawę.
Darmowy ebook
Kliknij w obrazek, aby pobrać.
Literatura
[1] Sæther E., Lyngstad I.: Friluftsliv literacy—a contribution to physical literacy for health throughout the life course. Front. Public Health, 2024. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1307444
[2] Mutz M., Muller J.: Mental health benefits of outdoor adventures: Results from two pilot studies. Journal of adolescence, 2016. DOI: 10.1016/j.adolescence.2016.03.009
[3] Wożniak M., Brukwicka I., Kopański Z. i wsp. Zdrowie jednostki i zbiorowości. Journal of Clinical Healthcare 2015 (4).
[4] Kitajewska W., Szeląg W., Kopański Z. i wsp. Choroby cywilizacyjne i ich prewencja. Journal of Clinical Healthcare 2014 (1).
[5] Ministerstwo Zdrowia, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 marca 2021 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021-2025 Dz.U. 2021 poz. 642.
[6] https://panoptykon.org/algorytmy-traumy
[7] Helliwell J.F., Layard R., Sachs J.D. World Happines Report 2023. https://worldhappiness.report/ed/2023/
[8] Sæther E., Mikalsen S., Lagestad P.: Changes in friluftsliv (outdoor recreation) activities among Norwegian adolescents during the SARS-CoV-2 pandemic. Front. Sports Act. Living 2023. https://doi.org/10.3389/fspor.2023.1215611